Diz Ağrısı

Diz ağrısına neyin neden olduğunu anlamak için diz eklemini oluşturan yapıları bilmek yardımcı olabilir. Kıkırdak dizdeki kemiklerin uçlarında bulunan kaygan bir maddedir. Bacak bükülürken ve düzleşirken kemiklerin birbiri üzerine sürtünmesini veya yumuşak bir şekilde geçmesini sağlar. Menisküs femur ve tibia arasında yastık görevi görür. Diz çevresindeki bağlar kemikleri bir arada tutar ve dizi stabilize eder. Bağlardaki hasar, sporda olduğu gibi aşırı kullanımdan veya travmatik bir yaralanmadan kaynaklanabilir. Tendonlar bacaktaki kasları kemiklere bağlayan bağ dokulardır.

Diz ağrısı nedenleri

Osteoartrit gibi dejeneratif doku bozuklukları genellikle ileri yaşlarda görülür. Obezite dizlere ciddi yük bindirir. Bağ yaralanmaları, menisküs yaralanmaları, romatoid artrit gibi oto-enflamatuar hastalıklar, tendinit, enfeksiyonlar, bursit, kondromalazi (patella veya diz kapağının altındaki kıkırdakta hasar), gut, Baker kisti ve tümörler diz ağrısına neden olabilir.

Obezite: Obezite ve aşırı kilo, kronik diz ağrısının en önemli sebebidir.

Gut: Metabolik bir hastalıktır. Gut hastaları diz ağrısı yaşayabilir, çünkü gut eklemlerde ürik asit kristallerinin birikmesine neden olur. Sonuç ağrılı iltihaplanma olabilir ve bu aynı zamanda diz hareketini de etkileyebilir.

Dejeneratif doku bozuklukları: Osteoartrit (OA), eklemlerin zamanla “yıpranması” sonucu oluşan yaygın, kronik dejeneratif bir hastalığıdır. Yaygın semptomlar, uzun süre dinlendikten sonra ağrı ve sertliktir. Uzun süreli aktiviteden sonra dizler de şişebilir.

Bakteriyel enfeksiyon: Selülit gibi bakteriyel enfeksiyonlar ani diz ağrısına neden olabilir. Selülit, normalde cilt yüzeyinde bulunan bakteriler cildin koruyucu yüzeyinin altına girdiğinde ortaya çıkar. Tedavi edilmezse, diz çevresindeki selülit eklemde enfeksiyona neden olabilir ve bu da kızarıklık, şişme, ağrı ve sertliğe neden olabilir. Zamanla kronik diz ağrısı gelişebilir.

Otoinflamatuar nedenler: Romatoid artrit (RA), diz ağrısına neden olan en yaygın bağ dokusu hastalığıdır. Vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı otoinflamatuvar bir hastalıktır. RA diz dokularına saldırdığında, diz ağrısı görülebilir. Belirtiler arasında ağrı, eklem iltihabı, yorgunluk, ateş ve iştah kaybı yer alır.

Tedavi

Tanı konduktan sonra tedavi nedene göre planlanır. Tedavi planlamasında ortopedi, fizik tedavi, algoloji, romatoloji, diyetisyen ve psikologdan oluşan bir ekip görev alır. İlaç tedavisi, düşük stresli bir egzersiz planı ve fizik tedavi, istirahat, diz desteği ve gereken durumlarda ameliyat tedavisi planlarır.

Önleme

Diz ağrısı riskini azaltmak ve mevcut diz problemlerinin görünümünü iyileştirmek için ipuçları şunlardır. Alkol alımını azaltmak, sigarayı bırakmak ve sağlıklı bir kiloyu korumak ilk basamaklardır. Obezite, birinci olarak, diz ağrısına neden olan birçok rahatsızlık için bir risk faktörüdür. Diğer bir etkisi de dize kronik bir yük bindirmektir. Bu nedenle, vücut ağırlığını kontrol altında tutmak, kronik diz yükünü ve diz ağrısı riskini büyük ölçüde azaltabilir.

Egzersiz yapmak

Egzersiz, kalp hastalığı, kanser, diyabet, yüksek tansiyon, depresyon, obezite ve osteoporoz dahil pek çok hastalığın riskini doğrudan azaltır. Osteoartrit gelişirse dizleri güçlendiren aktiviteler diz ağrısı semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Diz ağrısını iyileştirmeye veya önlemeye yardımcı olabilecek düşük stresli egzersizler yüzme, bisiklet sürmek ve yürümedir.

Fizik tedavi

Dizde gelişen her bir patoloji için ayrı bir fizik tedavi planı yapılmalıdır. Bu tedavilere birkaç örnek verebiliriz.

Hastanın ağrılı döneminde tens (ağrı azaltmaya yardımcı elektrik akımları), buz, manyetik alan, laser, JOBS (kompresyon cihazı), ultrason, CPM (pasif hareket artırıcı makine) ve masaj uygulanır. Ağrılar azaldıkça stretching (germe) ve kuvvetlendirme programı uygulanır. Egzersiz lastiği ve ağırlıklar kullanılarak kıkırdağı koruyan açılarda kuvvetlendirme yapılır. Postural stabilizasyon egzersizleri, denge egzersizleri, izotonik ağırlıklı egzersizler ve bisiklet egzersizleri tedavi programına eklenir.

Manuel terapi olarak elle yapılan diz kapağı mobilizasyonları, lateral retinakulum gevşetme, proprioseptif nöromusküler fasilitasyon (PNF) teknikleri uygulanabilir. Cybex isokinetik ileri kuvvetlendirme, özel diz bantlamaları (kinesiotape ve lakotape) yapılır. Hastanın varsa kalça, ayak bileği ve bel bölgesinde bir imbalans problemi giderilmeye çalışılır. Core stabilizasyon egzersizleri, propriosepsion egzersizleri, spora dönüş evrelerinde ise pliometrik egzersizler tedavi programına eklenmelidir.

Algolojik tedavi

Algoloji bölümü hastaların patolojilerine göre, ağrının giderilmesi için diz içi eklem enjeksiyonları, genicular radyofrekans blokajı, proloterapi, nöralterapi ve platelet rich plasma tedavisi (PRP) uygulamaları yapabilmektedir.

Ortopedik tedavi

Diz ağrısının, yaralanmaya bağlı menüsküs yırtığı, ön çapraz bağ yırtığı ya da dejenerasyona bağlı kireçlenme gibi birçok farklı nedeni olabilir. Bu hastalıklar ortopedik olarak değişik yöntemler ile tedavi edilmektedir.

Diz kireçlenmesi (gonartroz)

Diz eklemindeki kıkırdakları besleyen ve sürtünmeyi azaltan sıvının bozulması ve azalması sonucu oluşur. Normalde hiç hissetmeden yaptığımız hareketler ağrılı bir hale gelir. Hastalık ilerledikçe eklemi oluşturan kıkırdaklar hasar görür.

Tedavisinde: başlangıç aşamasında fizik tedavi kıkırdak besleyici ilaçlar, platelet rich plasma tedavisi (PRP) oldukça fayda sağlar. Aynı şekilde diyetisyen kontrolünde hastaların kilo vermesi de çok önemlidir. Ancak yürüme mesafesi çok kısalmış, istirahat halinde ağrısı olan, ilerlemiş hastalarda cerrahi tedavi iyi bir seçenektir. Açık ameliyat yapılarak eklem yüzeyi değiştirilir. Buna diz artroplastisi (protez) denir. Ameliyattan sonra hemen ertesi gün hemen hastalar yürümeye başlar.

Menüsküs yırtığı

Diz içerisinde bulunan yarım ay şeklinde eklem uyumunu sağlayan kıkırdak yapıya menüsküs adı verilir. Genellikle ayak sabit iken dizin dönmesi sonucu bu kıkırdakta yırtıklar oluşur. Yırtık oluştuğunda dizde şişlik, ağrı, kitlenme, hareket kısıtlılığı gibi şikayetler oluşur. Teşhiste muayene önemlidir. Röntgen ve manyetik rezonans (MR) ile yırtığın yeri ve tipi görülür.

Tedavisinde: menüsküs yırtığı dizin en sık ameliyat gerektiren hastalığıdır. Kapalı cerrahi uygulanır. İki küçük delikten artroskop denen küçük bir kamera ile dizin içine girilerek yırtılmış ve eklemin arasına sıkışmış olan menüsküs parçası görülerek çıkarılır. Ameliyat sonrası kitlenme ve ağrı şikayetleri tamamen geçer. İyileşme süreci oldukça hızlıdır hastalar aynı gün ayağa kalkar ve ertesi gün taburcu edilerek günlük hayatlarına çok kısa zamanda dönebilirler.

Ön çapraz bağ kopması

Ön çapraz bağ diz ekleminde tibia ve femur kemiklerini birbirine bağlayan yapılardan birisidir. Altta bulunan tibia kemiğinin anormal bir şekilde öne yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır. Aktif spor yapanlarda diz ekleminin zorlu hareketlere dayanabilmesini sağlar. Bağın kopması durumunda hastalar koşma veya merdiven inme sırasında bir boşalma ve güvensizlik hissi duyar. Dizde ciddi bir şişlik, hareket kısıtlılığı oluşur. Çekilen manyetik rezonans (MR) görüntüleri ile bağa kopuk tanısı konulur.

Tedavisinde: aktif spor yapanlarda ve gençlerde teşhis konulduğunda ameliyat kararı verilir. Ancak aktif spor yapmayanlarda ise ameliyattan önce tıbbi tedavi fizik tedavi imkanlarını sonuna kadar kullanmakta fayda vardır. Aynı şekilde ameliyat sonrası da hemen ertesi gün kapsamlı bir rehabilitasyon programına başlanması gerekir.