Nörojen Mesane
Beyni, omurilik veya sakrum kemiği bölgesini ya da mesaneye gelen sinirleri etkileyen her türlü hastalık ve durumda, mesanenin etkilenmesi, idrar depolaması ve idrarın boşaltılması veya her ikisinin de bozulmasına yol açan bir durumdur.
Felç geçiren, beyin kanaması geçirip de iyileşen, ciddi sinir hasarı olan ancak belden yapılan ameliyatlara rağmen düzelmeyen, doğuştan beyin ya da omurilik hasarı olması, spina bifida, memingomiyelosel, düşme, kaza, travma sonrası ya da diyabet gibi, Parkinson gibi sinirleri etkileyen tüm durumlarda mesane de etkilenebilir.
Nörojen mesaneye eden olan hastalıklar?
Beyin hastalıkları: Beyin kanaması, inme gibi beyinde hasar yapan hastalıklar, kafa travması, hidrosefali, serebral palsi, Parkinson hastalığı, demans (bunama), Alzheimer hastalığı.
Omurilik hastalıkları: Doğuştan omurilik hasarı, spina bifida, meningomiyelosel, boyun sırt ve bel fıtığı ve ameliyatları, multipl skleroz, kaza, düşme, felç, travmaya bağlı omurilik zedelenmesi.
Sakral kemik sorunları: Sakral agenezi, sakral travma, düşme ve kazaya bağlı kemik kırıkları, sakral kemik tümörleri ve ameliyatları, kauda equina hastalığı.
Sinir hastalıkları: Diyabet (şeker hastalığı), periferal nöropati hastalıkları (ör. Guillian Barre gibi), pelvik (karın alt bölümü) bölgede ameliyat geçirme (jinekolojik, kanser, bağırsak kanseri cerrahileri gibi).
Nörojen mesanede belirtiler
Nörojen mesanede şikayetler kişiden kişiye değişse de, en çok görülenleri, idrar kaçırma, idrar yapamama, tam boşaltamama, idrarı hissetmeme, gece kaçırma, yetiştiremeden kaçırma, farkında olmadan kaçırma, geç dönemde veya tedavi edilmezse enfeksiyon, böbrek iltihabı, böbrek taşı, böbrek yetmezliği ve mesane kanseri olarak sıralanabilir. Bu hastalarda ayrıca erkek ve kadında cinsel bozukluklar (erektil disfonksiyon) görülebilir.
Beyin hasarı: Nörojen mesaneye neden olan durum beyindeki bir hasar, kanama, felç, pıhtı, tümör gibi bir durum ise; idrarı kontrol yeteneği kaybolur veya azalır. Yani sık idrara gitme, idrar kaçırma olur. Ara ara veya sürekli kaçırma hali oluşur. Yaşlılık, Alzheimer, bunama, beyin hasarı, felç bunlara en tipik örneklerdir.
Spinal kord (omurilik) yaralanması: Torakal (T) 6 üstünde veya T6 altında ise hastanın şikayetleri de değişir. T6 üstü yaralanmalarda tam bir sinir kesisi ile işemede beynin kontrolü kalkar. Sık idrar yapma, idrar kaçırma belirgin olur. Mesane ve sfinkter (mesane çıkışında yer alan kaslarla) uyumu bozulur. Hasta sıkışık olsa bile idrar tam yapamaz, boşaltamaz. Böbrek fonksiyonları bozulabilir. Tedavi edilmezse böbrek kaybı olabilir. T6 hasarında otonomik disrefleksi önemli bir durumdur:
Sakrumda hasar: Omurilik hasarı sakrum düzeyinde ise idrarı hiç hissetmeme, hiç yapamama olabilir. Hasta kendi kendine sonda takarak mesaneyi boşaltmak zorunda kalabilir.
Sinir hasarına bağlı idrar sorunları: Diyabet, zona, tabes dorsalis gibi sinirsel hasara yol açan hastalıklar ile karın alt bölgesinden kanser cerrahisi gibi büyük bir işlem geçirilmesi mesaneye gelen tüm sinirleri yok edebilir. Bu durumda da idrar yapmama, taşma, idrar kaçırma ortaya çıkabilir.
Tedavi
Nörojen mesanede hastaların beyin ya da omurilik hastalıklarının tedavisi şikayetlerin düzelmesine yol açabilir ancak bu her zaman mümkün olmayabilir. Şikayet olsun olmasın nörojenik bir hastalığı olan tüm hastalarda mesane ve böbrek kontrolleri de yapılmalıdır.
Nörojen mesanede hastalarında ilk amaç böbrekleri korumaktır. İkinci hedef idrar kaçırmayı engelleme veya idrar yapamama durumunu çözmedir. Bu arada enfeksiyon riskini azaltmak ve gelişebilecek komplikasyonları azaltmak önemlidir. Mümkünse idrar yolları sorunlarını tam düzeltme ve sonuçta hayat kalitesini arttırmak amaçlanır. İdrar kaçırma için ilaç tedavisi, botoks, aralıklı ve daimi sonda kullanılabilir.
Cerrahi tedavi
Nörojen mesanede cerrahi tedavi de yapılabilir. Burada otolog, sentetik askılar, mesane boynu rekonstrüksiyonu, sfinkter ameliyatları gibi pek çok ameliyat teknikleri kullanılabilir.
Mesane pili tedavisi
Nörojen mesanede sinirsel hasara bağlı çalışması bozulan mesane ve idrar yollarının yeniden işlevini kazanması için mesane pili tedavisi de uygulanabilir. Beyin, omurilik ve sinir hastalıklarına bağlı oluşan mesane bozukluklarında mesane pilinin başarısı kişiden kişiye değişir. Hastalığın başlangıç zamanı, hastadaki sinir hasarının boyutu, hasta yaşı tedavi başarısını etkileyebilir. O nedenle, beyin ve sinir hastalıklarına hastalarda önce mesane pili test aşaması uygulanır ve en geç bir ayda düzelme olursa kalıcı pil takılır.
Temiz aralıklı kateterizasyon (TAK) nedir?
Kolay takılabilen, düz uçlu, lateks veye silikon, tek kullanımlık bir kateterler ile (12-14 F kalınlığında) her 4-6 saatte bir yapılan idrar boşaltma işlemidir.
Daimi sonda
Sürekli sondalar idrar kanalından ya da kasık üzerinden takılabilir. Üretral yani idrar kanalından takılan sonda 2-4 haftada bir, suprapubik kateterler 1-2 haftada bir değiştirilmelidir. Daimi kateterizasyon uzun dönemde mesane kapasitesinin azalmasına yol açarbilir, taş oluşumu riski yükselir, mesane kanseri riski daha fazladır ve mesane tamamen küçülür. Bu nedenle temiz aralıklı kateterizasyon daha çok tercih edilmelidir.
Sonda kullanan hastalarda riskler
Uzun süre sonda kullanan hastalarda, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, idrar kaçırma, ciltte yaralar, idrar kanalında yırtılmaler, böbrek ve idrar kanallarında idrar birikmesi, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve mesane kanseri görülebilir.
Takip
Nörolojik bir hastalığa bağlı idrar sorunları yaşayan bir hastada mesane ve böbrekler etkilenebileceği için mutlaka kontrol gereklidir. Kontrollerin bazıları 6 ayda bir diğerleri yılda bir yapılır. Nörojen mesane tanısı almış ama henüz mesane fonksiyonları değerlendirmesi hiç yapılmamış tüm hastalar mutlaka bir kez de olsa başlangıçta ürodinami yaptırmalıdır. Kontrolde doktorunuz, idrar analizi, idrar sitolojisi, böbrek fonksiyon testleri, ürodinami, EMG, ultrason veya videoürodinami gibi tetkikler yaptırabilir.