Hayalet (Fantom) Ağrı Sendromu

Hayalet ağrı sendromu, çıkarılmış veya kesilmiş bir uzvun vücutta hala mevcut olduğu ve normal işlevlerini yerine getirdiğini zannettiren canlı bir algı durumudur. Amputeler genellikle hayalet ekstremitede ağrı da dahil olmak üzere değişik semptomlar yaşarlar. Ampütasyon veya ekstremitesini kaybeden hastaların çoğu olaydan hemen sonra hayalet ekstemite sendromundan rahatsız olurlar. Uzuvlar dışındaki parçaların çıkarılması da fantom duyumlarına neden olabilir. Örneğin, bir gözün veya göğsün çıkarılması veya diş çekimi fantom algılarına neden olabilir. Uzuv olmadan doğan insanlar da bu tür hayalet hisleri yaşayabilirler.

Bu fantom ekstremite fenomeninin, bir ekstremitenin amputasyonundan sonra beynin korteksinde meydana gelen değişikliklerden kaynaklandığı bulunmuştur. Beynin, başlangıçta eksik ekstremiteye sinyal veren sinir uçlarından sinyal almaya devam ettiği bulunmuştur. Bu durumun beyinin vücuttaki değişikliklere uyum sağlamak için duyusal bilgiyi yeniden düzenlemesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Birçok hastada, fantom vücut kısmı, parçanın kaybolmasından veya çıkarılmasından birkaç gün veya hafta sonra algılanırken, çok az hastada fantom amputasyondan sonra yıllarca devam edebilir.

Bulgular

Bu sendromdan muzdarip hastalar, kesilmiş uzvun hala mevcut olduğunu ve her zamanki gibi çalıştığını sanırlar. Birçok durumda, hastalar hayalet uzuvda bir dizi his yaşarlar. Bu duyumlar kramp, yanıcı, delici veya bıçaklanma tarzında ağrı, uyuşukluk ve bazı hastalarda soğuk, sıcaklık, kaşıntı, gıdıklanma da hissedebilirler.

Bu belirtiler bazı hastalarda hafif, bazılarında ise kişiyi zorlayıcı zayıflatıcı olabilir ve hastanın günlük aktivitelerini kötüleştirebilir. Hastalar genellikle hayalet uzvun bozulmuş veya orijinal uzuvdan daha kısa olduğunu hissederler. Hayalet ellerle ilgili bazı durumlarda, hastalar hayalet kolun zamanla kısaldığını ve bir noktadan sonra sadece hayalet elin sadece sarktığını hissederler. Bu duruma teleskop denir ve hastaların beyni tarafından alınan çelişkili duyusal sinyallerden kaynaklandığına inanılmaktadır. Sonunda beyin tüm bu çelişkili sinyalleri engellemeyi öğrenir ve böylece hayalet kaybolur.

Risk faktörleri

• Amputasyondan önce ağrı veya enfeksiyon
• Kesilmiş uzuvda kan pıhtılarının varlığı
• Travmatik amputasyon
• Uzuvların çıkarılması sırasında kullanılan anestezi türü

Hayalet uzuv fenomeni yetişkinlerde çocuklara göre daha yaygın olarak görülür, çünkü muhtemelen beyin, çocuklar söz konusu olduğunda, vücuttaki dış organların görüntülerini birleştirmeyi bitirmemiştir.

Tedavisi

Kas gevşemesi, meditasyon, biofeedback, şok tedavisi, akupunktur, masaj ve hipnoz gibi tedavi tekniklerinin bazı hastaların hayali ağrı veya ilgili semptomlarla başa çıkmalarına yardımcı olduğu gösterilmiştir. Fantom ağrısının tedavisinde pek çok ilaç kullanılır. Konservatif tedaviler işe yaramadığında, fantom ağrısını tedavi etmek için omuriliğin uyarılması ve derin beyin stimülasyonu gibi invaziv yaklaşımlar kullanılabilir. Elektriksel sinir stimülasyonu ve transkraniyal manyetik stimülasyon gibi elektriksel sinir uyarılma tekniklerinin bazı hastalarda faydalı olduğu bulunmuştur. Ayrıca, amputasyondan önce ağrı giderici ilaçların uygulanmasının ameliyattan sonra hayalet ağrı geliştirme şansını azalttığına inanılmaktadır.