Kemik Tümörleri

Kemik tümörü kemikteki hücrelerin anormal ve kontrol dışı büyüyerek kemiğin içinde bir kitle şeklini almasıdır. Tümör büyüdükçe normal dokunun yerine geçer. Kemikteki bu anormal hücre büyümesi benign (iyi huylu) veya malign (kötü huylu) olabilir. İyi huylu tümörler kanser olmasa ve genellikle ölüme neden olmasa da anormal hücreler içerdiklerinden pek çok zaman tedaviye gereksinim duyarlar. Kötü huylu tümörler vücuda yayılma eğilimindedir.

İyi huylu tümörler

Kemiğin iyi huylu benign tümörleri, malign tümörlerinden daha sık görülür. En sık görülen benign tumor osteokondromadır. Uzun kemiklerin (femur, tibia gibi) uç kısımlarında daha çok görülür. Kemik ve kıkırdaktan oluşmuştur ve pek çok zaman tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Dev hücreli tümörler, fibroz displazi ve anevrizmal kemik kisti iyi huylu kemik tümörleridir.

Kötü huylu tümörler

Kötü huylu kemik tümörleri kemiğin kendisinden kaynaklanan primer kemik tümörleri ve diğer bölgelerden kaynaklanarak kemiklere yayılan (metastaz) ikincil (sekonder) kemik tümörleri olarak sınıflandırılabilir. Prostat, meme kanseri, akciğer kanseri ve tiroid kanseri en yaygın olarak kemiğe metastaz yapan malignitelerdir. Multiple myeloma da en sık görülen ikincil kanserlerdendir. İkincil malign kemik tümörleri, primer malign kemik tümörlerinden çok daha sık görülür.

Osteosarkoma (osteojenik sarkoma) sıklıkla çocuk ve genç erişkinlerde, sıklıkla kalça, diz, omuzda görülür. Vücudun diğer organlarına yayılma eğilimindedir. Ewing sarcoma da çocuk ve genç erişkinlerde sık görülür ve hızlı yayılabilir. Kondrosarkoma ise daha çok orta yaşlarda görülür.

Belirtiler

Etkilenen kemikte ağrı olması en sık görülen semptomdur. Ağrı hafif olarak başlar, zamanla devamlılığı ve şiddeti artar. Hastayı gece uyandıracak kadar şiddetli hale gelebilir. Bazan hastanın bilinmeyen tümörünün bulunduğu, zayıflamış kemik küçük bir travmayla kırılabilir. Bu durum patolojik fraktür olarak adlandırılır. Bazen tümör bölgesinde şişme olabilir. Ek semptomlar arasında yorgunluk, ateş, gece terlemesi, kilo kaybı, anemi ve bulantı görülebilir.

Tanı

Öncelikle hekim hasta yakınımlarını dinler, hastalığın tıbbi hikayesini alır ve hastayı muayene eder. Kan ve idrar testlerinde tümör düşündürecek belirteçler olabilir. Radyolojik görüntüleme yöntemlerinden X-ray, bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) görüntüleme ile tümör dokusu görüntülenebilir. Kemin sintigrafisi yapılabilir. Positron emission tomography (PET) scan ile damar yolundan verilen radyoaktif şeker molekülleri ile kanser hücrelerinin daha çok şeker tüketimi ile tanınması esasına dayanır. Tümör lokalizasyonu yanında, tümörün vücuda yayılımı konusunda da çok değerli bilgiler verir.

Tanı için biyopsi alınabilir. Burada az bir doku örneği histopatolojik olarak değerlendirilerek tümörün tipine karar verilir. Bu tedavi stratejisini belirlemede çok önemli olabilir.

Tedavi

Kemik tümörlerinin tedavisi büyük ölçüde tümör tipine bağlıdır. Benign tümörlerde bazen sadece takip etmek yeterlidir. İyi huylu tümörler büyüyebilir, aynı kalabilir ya da küçülüp kaybolabilir. Benign tümörlerin büyümesi, yayılması ya da malign tümörlere dönüşme ihtimali ortaya çıktığında opera olabilir. Bazen de benign tümör kemiği zayıflatarak kırık ihtimali ortaya çıkabilir, ya da tümör kitle etkisi ile önemli komşu dokulara bası yapabilir. Bu zamanlarda da tümörü cerrahi olarak çıkartmak gerekebilir.

Eğer kemik tümörü kötü huylu ise tedavi için genellikle bu işte uzmanlaşmış doktorlara ihtihaç vardır. Tedavi tümörün cinsine, lokal ve uzak yayılımına göre karar verilir. Tümör eğer başladığı yerden yayılmadıysa sınırlı evrededir. Vücudun diğer bölgelerine yayıldı ise metastatik ever oluşmuştur ve tedavisi çok daha zordur.

Cerrahi tedavi

Bazı kemik kanserlerinin tedavisi cerrahi ile yapılır. Amaç tümörün tamamını çevre dokuların bir kısmı ile birlikte çıkartmaktır. Cerrahi sonrasında geriye hiç tümör hücresi kalmadığından emin olmak için çıkartılan tümör sınırları incelenir.

Son yıllardaki cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi tekniklerinin gelişmesi ve beraber kullanılması ile uzuv koruyuce cerrahiler daha yaygın yapılmaktadır. Ekstremite koruyucu cerrahi veya uzuv kurtarma cerrahisi, uzvun ampütasyondan kurtulduğu anlamına gelir. Amputasyon yerine, etkilenen kemik iki yoldan biriyle çıkarılır ve değiştirilir: (a) kemiğin vücudun başka bir yerinden alındığı kemik grefti veya (b) yapay kemik konur. Bazı olgularda uzuv amputasyonu mecbur olabilir.

Radyoterapi ve kemoterapi

Radyoterapi ve kemoterapi bazı tümörlerde (Ewing sarkomu gibi) etkili olabilir. Yüksek doz radyasyon tümör hacmini küçülttüğü için malign tümörleri genellikle cerrahiye hazırlama aşamasında kullanılır. Radyoterapi ayrıca ağrının azalmasında ve kırıkların azalmasında da yardımcı olur. Yayılma ihtimali olan tümörlerd kemoterapi verilebilir.

Prognoz

Tedaviden sonra iyileşme tümörün tipine, büyüklüğüne, tedavinin şekline, yayılma miktarına ve yerleşim yerine bağlıdır. Tedaviden sonra yakın takip ve doktor kontrolü uygun aralıklarla yapılır. İyi huylu tümörlerde sonucun iyi olması beklense de yakın takip önerilir. Çünkü iyi huylu tümörler de kötü huylu kemik tümörleri gibi tekrarlayabilir.