Omurilik Yaralanması ve Omurilik Felci
Travmaya bağlı omurilik yaralanması ve omurilik felci sıklıkla trafik kazaları ve yüksekten düşme sonrası izlense de, bıçaklanma ve ateşli silah yaralanmaları sonrası da izlenebilir. Bir diğer omurilik felci nedeni omurga ve omurilik tümörleri, fıtıklar, omurga kanalında daralmalar, enfeksiyonlar ve bazı nörolojik hastalıklardır. Bunlarla beraber sığ suya atlama da omurilik felci ile sonuçlanabilir. Omurilik yaralanması izlenen hastalarla beyin cerrahları olarak acil servislerde karşılaşıyoruz. Bu hastaların iç organ yaralanmaları ve kafa travmaları da beraberinde izlenebilir ve bu travmalar hayati tehdit edebilecek yaralanmalar olabilir. Omurilik felçinin tedavisi çok zorlu ve çoğu zaman da mümkünsüzdür. Bu nedenle travmadan kaçınmak ve korunmak öncelikli amaçtır.
Omurilik yaralanması olan hastalarda öncelikli yaklaşım hastanın hayati tehdit eden ek yaralanmaların dışlanmasıdır. Hayati tehdit edebilceke kafa ve iç organ yaralanmaları olan hastalara ilk sırada bu açıdan müdahele edildikten sonra hastanın durumu stabilleştiğinde omurilik felci için de müdahele yapılır. Öncelikli olarak hastaların cerrahi girişim açısından değerlendirilemsi gerekmektedir. Omuriliğe bası yapan kemik fragmanları, kanama ve diğer nedenler aradan kaldırılmalıdır. Travma hastalarında özellikle travma sonrası erken mudahele edilmesi daha faydalı olacaktır.
Bulgular
Omurilik yaralanması geçiren hastalarda yaralanmanın omurilikteki yaralanma seviyesine bağlı olarak, ekstremitelerde hafif duyu ve kuvvet kaybından ciddi felçlere ve solunum sıkıntısına kadar değişebilen çeşitli felçler izlenebilir.
Tanı
Omurilik yaralanması ve felçini hastaların öyküsü, şikayetleri ve muayenesine göre konulur. Omurilik basısını ve yaralanmasını görüntülemek için manyetik rezonans (MR) ve bilgisayarlı tomografi (BT) görüntülemeler kullanılır.
Cerrahi tedavi
Omurilik yaralanması ve felci geçiren hastalarda en başta cerrahi girişim açısından değerlendirme yapılır. Ameliyatla felcin düzeltilmesi mümkün değil fakat felce neden olan omurilik basısı yapan, kemik kırıkları, hematomlar ve diğer nedenler düzeltilebilir. Bu patolojiler düzeltilmez ise felç durumunun düzelmesi mümkün değildir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon:
Omurilik yaralanması ve felci geçiren hastalar yaralanmanın akut döneminde hastaneden tedavilerini aldıktan sonra hayatlarının sonrakı dönemlerinde idrar yolu enfeksiyonu, yara yeri enfeksiyonu, ağrılar ve bu gibi diğer sorunlarla karşılaşırlar. Bu sorunların ana kaynağı hastaların hareketsiz olmaları ve yaralanmadan aşağı kısımlarda sinir kontrolunun bozulmasıdır. Bu sorunlarla baş etmenin en önemli yollarından birisi fizik tedavi ve rehabilitasyondur. Felç geçirmiş hastaların aylar bazen de yıllar süren uzun süreli rehabilitasyona ihtiyaçları vardır. Böyle uzun süreli tedaviler hastaların bir kısmında felçin ksımen de olsa düzelmesine bazı hastaların destekle hareket etmesine de olanak sağlayabilir. Bu nedenle omurilik yaralanması ve felci geçirmiş insanlar hastaneden çıktıktan sonra da uzunsüreli rehabilitasyona devem etmeliler.
Hücre tedavisi
Gelişen teknolojilerle kök hücre tedavisi tıpta farklı alanlarda kullanıma girmiştir. Bu tedavide amaç hasarlanan yere kök hücreler verilerek ölmüş dokuların yenileri ile değiştirilmesidir. Omurilik felçlerinde de bu yöntem son senelerde deneysel aşamada kullanılmaktadır. Fakat bu tedavi günlük pratikte daha kullanıma girmemiştir. Deneysel çalışmalar devam etmektedir.
Bütünsel tedaviler
Omurilik felci tedavisi, travmanın yerine, travmanın şiddetine ve yapılan tedavilere göre oluşturacağı fonksiyon kayıplarına göre, hastaların hem uzun süreli bakım, rehabilitasyon, fizik tedavi, egzersiz programı, nöro-ürolojik takip ve diyet ihtiyaçları olabilir. Hasta bütünsel olarak değerlendirilirken, hastanın genel vücut sağlığını, sosyal durumunu ve ruh sağlığını destekleyecek tedaviler ilave edilir. Bu şekilde hastaların tedavi planlamasından tıbbi kontrollerine, beslenmesinden egzersiz programlarına kadar bir bütün olarak organize edilmeli, günlük yaşam kalitesi maksimum düzeye çıkartılmalıdır.